maandag 27 augustus 2018

Review: Civilisations (Hoe wij kijken. Met gelovige ogen.) – Mary Beard



Het idee van ‘beschaving’ is altijd onderwerp van discussie geweest, er is zelfs ruzie over gemaakt. De kern van die meningsverschillen wordt gevormd door de vraag hoe mensen, van de prehistorie tot nu, zichzelf en anderen, mensen en goden, zagen en afbeeldden. Gelauwerd historicus Mary Beard onderzoekt hoe kunst de volken die kunst maakten vormde, en hoe de kunst door hen gevormd werd. Hoe werd er gekeken naar die beelden? Waarom waren ze soms zo controversieel? Daarover schreef ze dit boek, behorend bij de BBC-serie Civilisations.

Beard onderzoekt hoe de menselijke gestalte werd vormgegeven in een aantal van de vroegste kunstuitingen ter wereld – van de gigantische stenen hoofden van de Olmec in Midden-Amerika tot het terracottaleger van de eerste keizer van China. Ze legt uit hoe een uit de oudheid afkomstige weergave van het menselijk lichaam de manier waarop mensen in het Westen hun eigen cultuur en die van anderen zien beïnvloedt, en soms vervormt. In het tweede deel van het boek staat deze vraag centraal: wat is de functie van de beeldende kunst in de religie? Met andere woorden: hoe kijken we naar mensen en naar goden?




Eigenlijk had mijn man dit boek ter recensie aangevraagd, maar zodra ik zag dat de auteur ‘Mary Beard’ was en het bovendien om kunst ging (wat ik aanvankelijk over het hoofd had gezien), wilde ik het toch wel heel graag lezen.

Beard heeft een prettige manier van schrijven en omschrijven, zoals ze ook al bewees in haar vorige boek ‘Vrouwen & macht’. (hier de recensie) Ze houdt het vlot en af en toe luchtig, zodat informatieve boeken even leuk lezen worden als fictie.

Bovendien worden alle voorbeelden die ze aanhaalt vergezeld door een illustratie of foto, wat het levendiger en duidelijker maakt.

Beard vergeet hierbij de invloed van vrouwen op de kunst en geschiedenis niet, niet omdat ze feministe is, maar omdat ook vrouwen uiteraard hun stempel hebben gedrukt en meestal flagrant door mannelijke schrijvers genegeerd worden.

Beard verschaft ons nieuwe inzichten, laat ons op net een andere manier tegen diverse soorten kunst doorheen de geschiedenis aankijken. Dat doet ze niet op een chronologische manier en ook lang niet alles wordt behandeld. Dat kon ook niet, geeft ze zelf aan, dan zou het een veel en veel dikker boek geworden zijn, en hat was ook verre van haar bedoeling.

Ze spitst zich vooral toe op hoe we kunst zien, dat dit sterk tijd- en cultuurgebonden is. (wat we nu als prachtige oudheidkundige kunstwerken zien, zoals bepaalde Griekse wijnkannen, werd toentertijd massaal gemaakt, gewoon voor het alledaagse huishouden). Wat we zien is even belangrijk, zegt Beard, voor ons begrip van beschaving als wat we lezen en horen. En kunst heeft veel invloed gehad op hoe we beschaving definiëren.

Winckelman (geboren 1717), die onder andere directeur oudheden in het Vaticaan was, omschreef het als volgt: ‘De beste kunst wordt gemaakt op het moment dat de beste politiek bedreven wordt.’ Ik citeer Beard: ‘Anders gezegd komt het er bijna op neer dat hij dacht dat je de geschiedenis, de opkomst en ondergang van beschavingen, kon volgen via de opkomst en ondergang van de weergave van het menselijk lichaam (in de kunst, red.).’

Een prachtige eye-opener, dit boekje, en geschikt voor een heel breed publiek: of je nu van geschiedenis, kunst of archeologie houdt of gewoon een veelzijdige lezer bent.


Mary Beard



ISBN: 9789025309138

Uitgeverij: Athenaeum – Polak & Van Gennep

Pagina’s: 204

Prijs: 22,50

Geen opmerkingen:

Een reactie posten