Het idee van
‘beschaving’ is altijd onderwerp van discussie geweest, er is zelfs ruzie over
gemaakt. De kern van die meningsverschillen wordt gevormd door de vraag hoe
mensen, van de prehistorie tot nu, zichzelf en anderen, mensen en goden, zagen
en afbeeldden. Gelauwerd historicus Mary Beard onderzoekt hoe kunst de volken
die kunst maakten vormde, en hoe de kunst door hen gevormd werd. Hoe werd er
gekeken naar die beelden? Waarom waren ze soms zo controversieel? Daarover
schreef ze dit boek, behorend bij de BBC-serie Civilisations.
Beard
onderzoekt hoe de menselijke gestalte werd vormgegeven in een aantal van de
vroegste kunstuitingen ter wereld – van de gigantische stenen hoofden van de
Olmec in Midden-Amerika tot het terracottaleger van de eerste keizer van China.
Ze legt uit hoe een uit de oudheid afkomstige weergave van het menselijk
lichaam de manier waarop mensen in het Westen hun eigen cultuur en die van
anderen zien beïnvloedt, en soms vervormt. In het tweede deel van het boek
staat deze vraag centraal: wat is de functie van de beeldende kunst in de
religie? Met andere woorden: hoe kijken we naar mensen en naar goden?
Eigenlijk
had mijn man dit boek ter recensie aangevraagd, maar zodra ik zag dat de auteur
‘Mary Beard’ was en het bovendien om kunst ging (wat ik aanvankelijk over het
hoofd had gezien), wilde ik het toch wel heel graag lezen.
Beard heeft
een prettige manier van schrijven en omschrijven, zoals ze ook al bewees in
haar vorige boek ‘Vrouwen & macht’. (hier de recensie) Ze houdt het vlot en
af en toe luchtig, zodat informatieve boeken even leuk lezen worden als fictie.
Bovendien worden
alle voorbeelden die ze aanhaalt vergezeld door een illustratie of foto, wat
het levendiger en duidelijker maakt.
Beard
vergeet hierbij de invloed van vrouwen op de kunst en geschiedenis niet, niet
omdat ze feministe is, maar omdat ook vrouwen uiteraard hun stempel hebben
gedrukt en meestal flagrant door mannelijke schrijvers genegeerd worden.
Beard
verschaft ons nieuwe inzichten, laat ons op net een andere manier tegen diverse
soorten kunst doorheen de geschiedenis aankijken. Dat doet ze niet op een
chronologische manier en ook lang niet alles wordt behandeld. Dat kon ook niet,
geeft ze zelf aan, dan zou het een veel en veel dikker boek geworden zijn, en hat
was ook verre van haar bedoeling.
Ze spitst
zich vooral toe op hoe we kunst zien,
dat dit sterk tijd- en cultuurgebonden is. (wat we nu als prachtige oudheidkundige
kunstwerken zien, zoals bepaalde
Griekse wijnkannen, werd toentertijd massaal gemaakt, gewoon voor het alledaagse
huishouden). Wat we zien is even belangrijk, zegt Beard, voor ons begrip van
beschaving als wat we lezen en horen. En kunst heeft veel invloed gehad op hoe
we beschaving definiëren.
Winckelman
(geboren 1717), die onder andere directeur oudheden in het Vaticaan was, omschreef
het als volgt: ‘De beste kunst wordt gemaakt op het moment dat de beste
politiek bedreven wordt.’ Ik citeer Beard: ‘Anders gezegd komt het er bijna op
neer dat hij dacht dat je de geschiedenis, de opkomst en ondergang van
beschavingen, kon volgen via de opkomst en ondergang van de weergave van het menselijk
lichaam (in de kunst, red.).’
Een prachtige
eye-opener, dit boekje, en geschikt voor een heel breed publiek: of je nu van
geschiedenis, kunst of archeologie houdt of gewoon een veelzijdige lezer bent.
Mary Beard
ISBN: 9789025309138
Uitgeverij: Athenaeum
– Polak & Van Gennep
Pagina’s: 204
Prijs: € 22,50
Geen opmerkingen:
Een reactie posten