Schokkend en controversieel was Steinbecks klassieke
meesterwerk toen het in 1939 verscheen en Amerika ineens met zijn eigen
zelfkant confronteerde. Tegen de achtergrond van het kurkdroge Oklahoma en het
Californische migrantenleven volgen we de familie Joad, die, net als duizenden
andere kleine boeren en landarbeiders in de jaren dertig, gedwongen is naar het
Westen te vertrekken op zoek naar het beloofde land - en in ieder geval naar
werk.
Hun verhaal is er een van valse hoop, onmogelijk verlangen en dromen die
in duigen vallen. Toch weet Steinbeck hun strijd zó intens menselijk, groots en
met een geweldige morele visie te beschrijven, dat 'De druiven der gramschap'
een lofzang op het uithoudingsvermogen en de waardigheid van de menselijke
geest is.
Waar te beginnen over dit meesterwerk.
Tom Joad komt net uit de gevangenis en is op weg naar huis,
naar zijn familie. Onderweg ontmoet hij de prediker, althans vroeger was hij
een prediker, Jim Casy. Ze raken aan de praat, kennen elkaar nog van vroeger en
Casy besluit met Tom mee te gaan. Maar bij het huis van Toms familie
aangekomen, is er niemand aanwezig. Ze zijn allemaal van plan naar het zuiden te
gaan, hebben de boerderij noodgedwongen moeten achterlaten, om werk te vinden.
Voor ze dat gaan doen, wonen ze nog even bij een oom in, en daar treft Tom zijn
familie dan ook. Samen beginnen ze aan de harde, vermoeiende reis naar
Californië, met weinig geld maar veel hoop. Als ze daar aangekomen zijn, worden
ze echter met de ene na de andere teleurstelling en tegenslag geconfronteerd.
De hoofdstukken wisselen zich af. Het ene hoofdstuk vertelt
over de familie Joad, hoe zij geconfronteerd worden met de leugens van de
grootgrondbezitters, met het altijd maar voor minder geld moeten werken (als ze
al werk vinden), met de honger en de strijd naar een beetje waardigheid. Het
volgende hoofdstuk gaat Steinbeck dieper in op een aspect van het gebeuren of
van de levensstijl in die tijd in Amerika, bijvoorbeeld de hebberigheid van de
banken of de valkuilen in de economie of luchtiger: waarom een wegrestaurant
vrachtwagenchauffeurs als hun favoriete klanten ziet.
Zo wisselt hij telkens hoofdstukken af. In het begin vond ik
dat vervelend omdat ik verder wilde lezen over de familie Joad. Echter, na
enkele hoofdstukken, vond ik ook die delen van het boek uitermate boeiend. Dat
komt door Steinbecks schrijfstijl. Hij kan dingen en gebeurtenissen zo
omschrijven dat je alleen al door het lezen over het bakken van een hamburger,
zou ophouden met vegetariër te zijn. Door zijn prachtige omschrijvingen weet
Steinbeck het uitermate boeiend te houden. Normaal houd ik niet van lange
uiteenzettingen, maar Steinbeck is de eerste auteur die me daar niet mee
verveelt, in tegendeel. Door hem was ik tijdens het lezen in de Verenigde
Staten in die tijd.
Door alle ontberingen valt de familie Joad langzaam uiteen
en dat is echt schrijnend om te lezen. Soms kreeg ik tranen van ontroering in
mijn ogen (door de hulpvaardigheid en vriendelijkheid van mensen die al niets
hadden) en soms werd ik ontzettend woedend (over onrecht dat zelfs in de
tegenwoordige tijd herkenbaar is); Steinbeck weet je dus duidelijk emotioneel
te beroeren. Er waren zelfs momenten dat ik mezelf er op betrapte luidop onder
de indruk 'wow' te zeggen.
Hoewel het boek van voor de tweede wereldoorlog dateert,
komt het nergens ouderwets over. Zelfs de manier van schrijven vind ik modern
en zeker uniek te noemen.
Dit is een klassieker die niemand onberoerd zal laten, een
tijdloos verhaal dat nergens inzakt en veel overeenkomsten vertoont met hoe het
er nog steeds tegenwoordig aan toe gaat.
John Steinbeck
ISBN: 9789025440589
Uitgeverij: LJ Veen Klassiek
Pagina's: 604
Prijs: 19,95
Geen opmerkingen:
Een reactie posten